Εφημερίδα Αυγή  www.avgi.gr

Γράφει ο Λέανδρος Πολενάκης

Στο “ Ίδρυμα Κακογιάννη” μια από τις ευχάριστες εκπλήξεις του φετινού θεατρικού χειμώνα: σε μια σειρά παραστάσεων, ο σπουδαίος παγκόσμιος καλλιτέχνης των κρουστών και συνάμα δικός μας Νίκος Τουλιάτος μας αποκαλύφθηκε ως σπουδαίος συγγραφέας, ηθοποιός και σκηνοθέτης.

​

Πρόκειται για το έργο “Έρωτος Ύβρις”, που συνέθεσε ελεύθερα από αποσπάσματα τραγωδιών ο δικός μας Νίκος, με τη γόνιμη συνεργασία της Άννας Μωραΐτη, σε καλές, δόκιμες μεταφράσεις της ίδιας: πέντε ήρωες της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας που βαρύνονται με μιαρούς συγγενικούς φόνους, συναντιούνται σε ένα συμπόσιο στον κάτω κόσμο που τελείται εν είδει δικαστηρίου. Καταδικασμένοι να επαναλαμβάνουν αέναα, σαν σε ατέρμονη σπείρα, τον πρώτο φόνο, τα φρικτά, ωμοφαγικά “Θυέστεια Δείπνα”, ομολογούν τα εγκλήματά τους, αλληλοκατηγορούνται, αλληλοσυγχωρούνται και ζητούν την άφεση...

Το κείμενο είναι “ωραίο” με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου: επειδή δεν πληροί μόνο τους όρους της σύγχρονης αισθητικής, αλλά διαθέτει εσωτερική αρμονία που το φωτίζει. Είναι μια “νέκυια” θεατρική, ένα μυητικό ταξίδι στον Άδη των ψυχών, συντεθειμένη με τον τρόπο ενός βυζαντινού “κέντρωνα”. Μια έντεχνη συρραφή αποσπασμάτων αρχαιοελληνικών κειμένων, στα οποία δινόταν χριστιανικός, αποκαλυπτικός χαρακτήρας... Που, εδώ, δεν αποκαλύπτει αμέσως την αληθινή φύση του. Επειδή “κάποτε” δεν σαρώθηκαν από το “καινούργιο” όλοι οι αρχαίοι Θεοί. Οι “κάτω από τη γη”, λιγότερο ευάλωτοι, φαίνεται, διατηρούνται ακόμη ζωντανοί, κρυμμένοι στην κόψη μιας λαϊκής νεοελληνικής “παγανιστικής” χριστιανικής αντίληψης, που δεν αναγνωρίζει Παράδεισο ή Κόλαση αλλά μόνο τον κοινό για όλους Άδη. Σε αυτήν την αναστάσιμη λαϊκή παράδοση, που δεν νογάει από προτεσταντισμούς, λουθηρανισμούς και άλλα παρόμοια, θητεύει το έργο. Εκεί βρίσκεται όλη η κρυμμένη ομορφιά του.

Η παράσταση που σκηνοθέτησε ως ενορχηστρωτής ο Νίκος είναι εξίσου σπουδαία με το έργο, θα την έλεγα μονολεκτικά “κρουστή”. Ένας εσωτερικά δονούμενος, περιδινούμενος αυτάρκης νεανικός θίασος, σφύζοντας από υγεία και ζωή, στην εκλεκτή, πρωτότυπη χορογραφία του Φάνη Καφούσια, αποδίδει εν πνεύματι και διανοία, μετατρέπει σε απτούς σωματικούς ρυθμούς, τους άπιαστους αλλιώς ιδεότυπους της ασώματης και ατέρμονης μουσικής του Νίκου...Το επεισόδιο π.χ. της Κασσάνδρας, σύμμικτα παρμένο από Αισχύλο και από Ευριπίδη, δόθηκε ως ένα ενσώματο, ένυλο, άμεσα σπαρακτικό, σκηνικό κείμενο σώμα-δρώμενο, τέτοιο που ομολογώ ότι δεν έχω ξαναδεί.

Σημειώνω τα ονόματα των “παιδιών” της ισοδύναμης ομάδας, που “τα δίνουν όλα”: Αναστασία Μαλανδρενιώτη (κορυφαία χορού), Ιωάννα Δαρμή, Χοβικ Καραμπετιάν, Ρένα Κουμπαρούλη, Μυρσίνη Μορέλλι, Άννα Μωραΐτη, Μαρία Πλυτά, Θάνος Χατζόπουλος, Σωτηρία Χρυσικοπούλου (αισθαντική Κασσάνδρα) και ο Νίκος Τουλιάτος, επιβλητικός ως “Αγαμέμνων”. Οι φωτισμοί του Αλέξανδρου Πολιτάκη οργανικό μέρος της σκηνοθεσίας, κρουστά επι σκηνής ο Simone Mongeli.

​

​

​

www.kallitexnes.gr

Γράφει η Αγγελική Μπάτσου 

Bρεθήκαμε στο Ίδρυμα Κακογιάννη για να παρακολουθήσουμε την παράσταση «Έρωτος Ύβρις», σε σκηνοθεσία Νίκου Τουλιάτου. Γνωρίζοντας από την αρχή ότι η θεατρική ομάδα «Ηχοποιοί» του συνθέτη jazz και αυτοσχεδιαστικής μουσικής Νίκου Τουλιάτου θα μας προσέφερε κάτι εντελώς ξεχωριστό, το kallitexnes.gr μπήκε στο Black Box του Ιδρύματος Κακογιάννη προσκεκλημένο σε ένα «συμπόσιο στον Άδη».

Η είσοδος στον χώρο της παράστασης χωρίς να ηχήσουν τα τρία κουδούνια, έγινε σιωπηλά και σχεδόν με κατάνυξη. Με το που μπήκαμε, βρεθήκαμε να αντικρίζουμε ένα μεγάλο τραπέζι και αρχαιοπρεπείς μορφές βυθισμένες σε έναν δικό τους κόσμο, έμοιαζαν με τα λόγια τους και τις κινήσεις τους να υφαίνουν το αόρατο δίχτυ ενός πεπρωμένου που τις έφερε σε ένα διαφορετικό δικαστήριο. Σε ένα κολαστήριο. Σε εκείνο των ψυχών…

Λίγα λόγια για το έργο:

Aγαμέμνονας, Κασσάνδρα, Μήδεια, Ορέστης, Αντιγόνη. Εξουσία, μεταφυσική δύναμη, καταστροφικό πάθος, δικαιοσύνη, τιμή. Πέντε ορισμοί, πέντε ήρωες από την αρχαία ελληνική τραγωδία απολογούνται για όσα έπραξαν στη γη. Τιμωρούνται και αυτοτιμωρούνται για την Ύβρη του να κυνηγήσουν με τυφλό έρωτα όλα τα παραπάνω. Στο κυνήγι ενός πάθους, δεν υπάρχουν νικητές. Υπάρχουν μόνο χαμένοι, οι οποίοι ξέρουν από την αρχή το αποτέλεσμα, αλλά αποφασίζουν να ακολουθήσουν πιστά το πάθος τους. Γνωρίζοντας ότι όταν εκείνο γίνει Ύβρη, θα τους κυνηγήσει αμείλικτα με τη σειρά του…

Η κριτική μας:

Η παράσταση που είδαμε, ακολουθεί το τυπικό μιας αρχαίας δίκης. Μπαίνουμε αμίλητοι και με σεβασμό για τον συγκεκριμένο χώρο και το ίδιο αθόρυβα εξερχόμαστε από αυτόν. Στο μουσικοθεατρικό αυτό, η σκακιέρα με τα πιόνια είναι ήδη στημένη και με το πέρας της θεατρικής δίκης, οι θεατές σηκώνονται χωρίς να μιλούν ή να χειροκροτούν και φεύγουν σιωπηλοί.

Η παράσταση αυτή με τη μορφή μιας δίκης στον Άδη, η οποία ουσιαστικά δεν επιφέρει τιμωρία (οι ψυχές έχουν ήδη συγχωρεθεί;), μας φέρνει αντιμέτωπους με τα αποτελέσματα ενός έρωτα-πάθους που βιωμένος στον υπέρτατο βαθμό, καταλήγει να είναι μια ύβρη.
Τί ακριβώς όμως είναι μια ύβρη; Είναι η αιτία, η αφορμή και το αποτέλεσμα της έλλειψης λογικής και συνείδησης, όταν το προαναφερθέν τυφλό πάθος καταλύσει κάθε ηθικό και συναισθηματικό φραγμό. Είναι μια καταστροφική και αυτοκαταστροφική δράση που οδηγεί πάντοτε στο πουθενά. Η οποιαδήποτε δίκη ή τιμωρία, δεν είναι τίποτα άλλο από μια «ποιητική και καλλιτεχνική άδεια».

Οι ένοχοι στο συμπόσιο αυτό αποκαλύπτονται, ξεσπούν και απολογούνται, αλλά οι δικαστές, σιωπηλοί και προβληματισμένοι, δεν είναι άλλοι από εμάς τους θεατές που στρεφόμαστε στις προσωπικές μας ύβρεις και αδιέξοδα. Στα κρυφά μας δικαστήρια, όταν έχουμε καταδικαστεί πολλές φορές ερήμην για πράγματα που είπαμε ή πράξαμε σπρωγμένοι από καταστροφικά πάθη, τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

Ας μην πάμε μακριά: μίσος, φανατισμός και φασισμός, κατεστραμμένο περιβάλλον, ρατσισμός σε κάθε επίπεδο. Όλοι μας φέρουμε εν δυνάμει έναν αιμοδιψή, τυφλωμένο για δύναμη και εξουσία Αγαμέμνονα, έναν Ορέστη που ζητάει εκδίκηση, μια Μήδεια που θανατώνει (περισσότερο μεταφορικά) οτιδήποτε αθώο για τα λάθη κάποιων άλλων.

Ο Νίκος Τουλιάτος ως Αγαμέμνονας, μια επιβλητική παρουσία ντυμένη στα μαύρα, εντυπωσιάζει τόσο με την ακινησία, όσο και με την κίνησή του και εκφράζει με τρόπο συμβολικό το σκληρό πρόσωπο του παιχνιδιού της εξουσίας.

Η μουσικοθεατρική παράσταση των «Ηχοποιών», προχωράει πέρα από τον συμβολισμό που μόλις ανέφερα και αγγίζει τον ήχο και τη μουσική δημιουργώντας το προσωπικό της ηχοτοπίο, γεγονός που την κάνει να ξεχωρίζει τόσο και να δικαιολογεί το όνομα της θεατρικής αυτής ομάδας. Οι ήχοι που κάνουν οι ερμηνευτές, η ζωντανή και ηχογραφημένη μουσική, δε ντύνουν απλά το θεατρικό. Είναι το θεατρικό…

Είναι τα υπέροχα πρωτότυπα κείμενα της Άννας Μωραΐτου, τα οποία δίνουν ζωή στους πέντε πρωταγωνιστές και το δικαστήριο, είναι η τόσο ξεχωριστή και κρουστή μουσική του Νίκου Τουλιάτου, που με τη συμβολή του κορυφαίου παίκτη κρουστών Simone Mongelli ξεστρατίζει την παράσταση σε ονειρικά μονοπάτια, είναι και η σκηνοθεσία του η οποία σφραγίζει κάτι το μοναδικό ως ήχο και μορφή.

Τόσο για την μοντέρνα σκηνοθεσία, όσο και για τα κείμενα και ειδικά για τη μουσική, τους ήχους και την απίστευτη παρουσία του Simone Mongelli, αξίζουν θερμές ευχαριστίες και μπράβο στην ομάδα αυτή. Εύχομαι ολόψυχα να συνεχίσει την πορεία της με άλλα, εξίσου μοναδικά μουσικοθεατρικά έργα!

Από άποψη υποκριτικής, όλοι οι ηθοποιοί γίνονται φωνές και νότες μαζί. Γίνονται ρυθμός, ήχος και κίνηση. Το κάθε τι έχει μια εξέχουσα σημασία στο θεατρικό αυτό και η κίνηση των ερμηνευτών είναι ένα εξίσου σημαντικό κομμάτι, μια εξαιρετική δημιουργία του Φάνη Καφούσια. Όλοι μαζί, μα και ο καθένας ξεχωριστά κινείται σαν ήρωας αρχαίου δράματος, μοιάζοντας να γράφει με την κίνησή του νέους νόμους οι οποίοι ταιριάζουν μόνο σε ένα δικαστήριο στον Άδη.

Η παράσταση αυτή με τη μορφή μιας δίκης στον Άδη, μας φέρνει αντιμέτωπους με τα αποτελέσματα ενός έρωτα-πάθους που βιωμένος στον υπέρτατο βαθμό, καταλήγει να είναι μια ύβρη.

Ο Νίκος Τουλιάτος ως Αγαμέμνονας, μια επιβλητική παρουσία ντυμένη στα μαύρα, εντυπωσιάζει τόσο με την ακινησία, όσο και με την κίνησή του και εκφράζει με τρόπο συμβολικό το σκληρό πρόσωπο του παιχνιδιού της εξουσίας, το οποίο δε λογαριάζει νόμους και κανόνες και αποσκοπεί μόνο προς τη νίκη με κάθε μέσο.

Η Άννα Μωραΐτου ως Μήδεια ντυμένη στα λευκά, ξορκίζει και ξορκίζεται, μεταφέροντας ως τρόπαιο ήττας τη θυσία αθώων στο όνομα του πάθους της εκδίκησης. Έντονη, τραγική, μοιάζει να κουβαλάει στους ώμους της όλο το βάρος της αμαρτίας, τιμωρούμενη εσαεί. Τόσο στη γη, όσο και στον Άδη…

Ο Χόβικ Καραμπετιάν ως Ορέστης, φέρνει στους ώμους του το βάρος ενός φονικού και μοιάζει αόρατα συνθλιμένος από τα αποτελέσματα των επιλογών του. Η Σωτηρία Χρυσικοπούλου ως Κασσάνδρα, πληρώνει την άρνηση του έρωτα με τη στέρηση της αλήθειας των λόγων της. Η Ιωάννα Δαρμή ως Αντιγόνη θυσιάζει και θυσιάζεται, όντας αθώο θύμα και θύτης και στους δύο κόσμους.
Οι κινήσεις του σώματος παραπέμπουν σε αρχαία τραγωδία, οι ρυθμικοί ήχοι που ασκούν μοιάζουν σαν παλιός θρησκευτικός ύμνος, τα ενδύματα λευκά, τα λόγια χείμαρρος και ταράζουν τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής και του Άδη. Εξαιρετικές ερμηνείες τόσο ως ομάδα, όσο και ως ατομικό δυναμικό, τους ευχόμαστε τα καλύτερα και πάντα να μας προσφέρουν αντίστοιχες θεατρικές στιγμές!

Με βασική συντονίστρια την κορυφαία, Αναστασία Μαλανδρενιώτη, δρα, αντιδρά κι επιδρά ο Χορός, που αποτελείται από την Ρένα Κουμπαρούλη, τη Μυρσίνη Μορέλλι, τον Θάνο Χατζόπουλο και την Μαρία Πλυτά. Κινούμενοι στο ίδιο μοτίβο δημιουργούν έναν υπέροχο σκηνικό καμβά που θυμίζει ένα συμπόσιο, το οποίο αντί να έχει γέλιο και κρασί, μοιάζει να τρέφεται από δάκρυ και αίμα.

Οι κινήσεις του σώματος παραπέμπουν σε αρχαία τραγωδία, οι ρυθμικοί ήχοι που ασκούν μοιάζουν σαν παλιός θρησκευτικός ύμνος, τα ενδύματα λευκά, τα λόγια χείμαρρος και ταράζουν τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής και του Άδη.

Καθισμένοι στο τραπέζι, με αντικείμενα, ήχο και ρυθμό και σε αρμονία με τους ξεχωριστούς φωτισμούς του Αλέξανδρου Πολιτάκη, θυμίζουν έναν κινούμενο πίνακα ζωγραφικής. Αναμφίβολα κάτι το οποίο αποτυπώνεται έντονα στο νου και μένει εκεί.

Για το συνολικό αποτέλεσμα, αρμόζουν θερμά συγχαρητήρια σε μια ομάδα η οποία δημιούργησε κάτι εντελώς νέο, το οποίο όμως ξαναζωντανεύει ήρωες τραγικούς με έναν εξίσου τραγικό, μα ταυτόχρονα μοντέρνο τρόπο. Οι ερμηνείες ήταν άξιες θαυμασμού, η κίνηση και η μουσική που γεννούσαν ήταν αποτέλεσμα άρτιου επαγγελματισμού και ταλέντου. Μπράβο ξανά!

Στην εποχή που διανύουμε, είναι πάρα πολύ εύκολο να αγγίξουμε το υπερβολικό το οποίο οδηγεί σε κάθε είδους ύβρη, εκμηδενίζοντας το ήθος και τη λογική. Μέσα από αυτή την παράσταση, ο καθένας από εμάς έρχεται αντιμέτωπος, έστω και με συμβολικό τρόπο, με τις πράξεις του και αντιλαμβάνεται την αναγκαιότητα του να έχει ηθική και κοινωνική συνείδηση. Σημασία δεν έχει η απόφαση οποιουδήποτε δικαστηρίου, αλλά η προσπάθεια του να μην αφήσουμε τα πράγματα να φτάσουν ως μια οποιαδήποτε μορφής δίκη. Όταν το κακό έχει επικρατήσει, μια δίκη τιμωρεί, αλλά δεν αναιρεί όλα όσα έγιναν. Χρέος μας λοιπόν ως άνθρωποι, είναι να εργαστούμε για να γίνουμε ηθικά ανώτεροι.

Με αυτές τις σκέψεις στο νου, χωρίς φανφάρες και χειροκροτήματα, αφήσαμε το δικαστήριο του Άδη πίσω μας και βγήκαμε να συνεχίσουμε όσα έχουμε ήδη ξεκινήσει. Με την ελπίδα ότι με τη δύναμη της τέχνης, το μέλλον θα είναι καλύτερο…